Vrijdag 12 juli vindt de afstudeerpresentatie plaats van Rosalie Begeer (Stedenbouw) met als onderwerp:
“Abstract”.

Commissie:

Voorzitter                           : Thijs van Spaandonk (RAvB/The Cloud Collective)
Mentor                                : Martin Aarts (settingthestage)
Externe criticus                  : Saline Verhoeven (s-coop)
Toegevoegde criticus         : Sabien Thomaes (Palmbout)

Afstudeerdatum en locatie:
Vrijdag 12 juli om 10u00
Locatie: lokaal PH.01.01, RAvB

Een onderzoek waar de veranderende positie van stedenbouw ten opzichte van een duurzame waterhuishouding ertoe doet.

Veel steden aan het water hebben te maken hebben met convergerende krachten op het gebied van stedenbouw, groei, veerkracht en ecologische achteruitgang.¹ Droogte en wateroverlast wisselen elkaar af. Water wordt doorgaans sneller afgevoerd dan verstandig is en grondwaterstanden dalen. Dat het anders kan laten inspirerende voorbeelden zien van stedelijke waterlandschappen in Orlando VS, Inle Lake Myanmar en De Belén Iquitos Peru. In Nederland zijn deze niet te vinden.² Echter, door bij stedelijke ontwikkeling de natuur als uitgangspunt te nemen, ontstaat een nieuw paradigma dat nodig is voor duurzame woonlandschappen.³

Voor het CSM-terrein aan de rivier de Mark, Breda is een ontwikkeling in gang gezet waarbij op een klassieke wijze het programma van 3000 woningen uitgangspunt is. Door een alternatief te ontwerpen vanuit het principe ’de natuur eerst’ kunnen de voordelen van zo’n paradigmawisseling worden aangetoond. Hoe belangrijk dat is, benadrukte ook de Minister van Infrastructuur en Waterstaat in zijn Kamerbrief (november 2022) over de rol van ‘water en bodem’ bij planvorming.⁴ Deze strategie werkt mèt de natuur in plaats van ertégen. Echter, dit vereist een ander soort onderzoek, namelijk onderzoek dat erop gericht de kracht van natuurlijke processen te benutten.

Eerst is de dynamiek van het waterverloop onderzocht, de samenhang hoe om te gaan met wateroverlast, droogte en bodem. Daaruit blijkt dat het inundatie gebied dat ons in de historie bescherming bood tegen de Spanjaarden, nu ingezet kan worden als extra woonkwaliteit en om het jaarlijks terugkerende overstromingsrisico van de Bredase binnenstad beter in balans te brengen.

Doormiddel van een alternatieve route is een snellere doorstroming ontworpen. Hierdoor wordt wateroverlast in het Bredase centrum voorkomen en positief ingezet als wateraanvulling in droge tijden.

Vervolgens is onderzocht hoe dit gebied kan bijdragen aan de Bredase ambitie een ‘Stad in een Park’, te willen zijn. Daarbij is gekeken in hoeverre het plan bijdraagt aan de rijke regionale ecologie van het ‘Van Gogh Nationaal Park’. Daarbij is ingezet op het verbeteren van de ecosysteemdiensten en zijn de recreatieve voorzieningen geoptimaliseerd.

Pas daarna is onderzocht hoe er aan het Bredase programma van 100 woningen per hectare kan worden voldaan. Daarbij wordt uitgegaan van de aanwezigheid van verschillende bodemsoorten. Door de stedenbouwkundige interventie te koppelen aan de drie bodemgesteldheden, ontstaan als vanzelf drie woonmilieus. Dit zijn: hoog stedelijk wonen; wonen in het bos en wonen in een waterrijke omgeving.

Tenslotte laat dit onderzoek zien hoe de toekomstige bewoners van het CSM-terrein de complexe dynamiek van de natuur en de rivier de Mark kunnen beleven, begrijpen en waarderen, doordat de natuur in de directe omgeving voortdurend aan verandering onderhevig is.

Conclusie: In plaats van woningbouw als uitgangspunt te nemen, ten koste van de ecologische consequenties, laat deze studie zien dat dit bedrijventerrein niet alleen duurzamer, maar ook aantrekkelijker kan worden vormgegeven. Ten eerste is de stad beter bestand tegen hitte, droogte en wateroverlast en daarmee ook toekomstbestendig. Het alternatieve ontwerp laat ook zien dat dit met dezelfde dichtheid kan. Door het landschap centraal te stellen en daar vervolgens de activiteiten/functies op af te stemmen verandert niet alleen de stedenbouw, maar ook de perceptie. Sterker nog niet alleen het omgevingsbewustzijn wordt verhoogd ook de omgeving zelf wordt interessanter en diverser.   

Referenties

*1.  Water en bodem sturend (/KRW). Convergerende Stromen – Internationale Waterambitie d.d. 03-02-2016, Internationale waterambitie 32.605, TK, 177, 1e kamer der Staten-Generaal/EuropaPoort. Veerkracht in relatie tot mens en natuur. Door R.During, R.I. van Dam, J.L.M. Donders, J.Y. Frissel, K.van Assche

*2 Alterra rapport: Water in stadsranden. Door A.L. Gerritsen blz. 52 en 58. Tijdschrift H2O:  Waterberging en ruimtegebruik langs bebouwd gebied. Blauwe Contouren: natte randzones voor droge steden. Door Alwin Gerritsen en Cees Kwakernaak (Altena), Wilfried Wissink (Hoogheemraadschap van Uitwaterende Sluizen in het Hollands Noorderkwartier) Tabel 1

*3 www.flolegal.nl Analyse knelpunten natuur inclusief bouwen, bijlage 5 Samenhang knelpunten en oplossingsrichtingen https://www.wur.nl. De bodem is onze basis: Bodeminformatie helpt ons bij klimaatuitdagingen

*4 Kamerbrief over rol Water en Bodem bij ruimtelijke ordening, Rijksoverheid