Vrijdag 16 mei vindt de afstudeerpresentatie plaats van David Steijger (Architectuur) met als onderwerp “Ode aan afscheid nemen” 

Commissie:
Voorzitter                    : Willemijn Lofvers (RAVB)
Mentor                         : Jurgen ten Hoeve (Moke Architecten)
Externe criticus           : Ard Hooksbergen (Studio Ard Hoksbergen)
Toegevoegde criticus : Simone Drost (Simone Drost Architecture)

Afstudeerdatum en locatie:
Vrijdag 16 mei om 13u00 in gebouw RAVB, Pieter de Hoochweg 129 te Rotterdam

Ode aan afscheid nemen
Van verplaatsbare kapstok naar een zintuigelijk ritueel

Toen ik in 2022 in Stockholm was en Skogskyrkogården van Gunnar Asplund en Sigurd Lewerentz
bezocht, overviel mij een gevoel van rust. In dit naaldbos zijn kapellen geplaatst en routes ontworpen
die uitnodigen tot verstilling en contemplatie. Hier begon het idee voor mijn afstudeeropgave. Hoe
kan dit gevoel vertaald worden naar afscheid nemen in Nederland?

‘ode aan afscheid nemen’ is mijn persoonlijke zoektocht naar een alternatieve manier van afscheid
nemen. Het gaat niet over waar de kist heen gaat maar juist het ritueel zelf.
Na meerdere begrafenissen en afscheidsrituelen meegemaakt te hebben in mijn jeugd bleef ik altijd
met een onbehagelijk gevoel achter. Niet omdat we oma of opa begraven hadden maar omdat
afscheid nemen op een plek met systeemplafonds en tl-lampen in mijn hoofd niet correspondeerde
met de atmosfeer waarin je afscheid neemt van iemand.

Tijdens het onderzoek en het aanscherpen van de opgave zag ik dat afscheid nemen steeds verder
buiten de samenleving geplaatst is. Doordat begraafplaatsen tijdens de Verlichting te ruimen en
buiten de stads- en dorpskernen te plaatsen en door de vercommercialisering van uitvaarten is er
steeds meer afstand ontstaan tussen de overledene en de nabestaanden.

Door het crematorium terug te plaatsen in de stad ontstaat er een synergie tussen het programma
van de stad en het crematorium. Bezoekers kunnen gebruik maken van het openbaar vervoer en van
de horecagelegenheden van de stad. Terwijl inwoners en voorbijgangers gebruik kunnen maken van
deze plek om te herinneren en rust te vinden. Hierdoor wordt het onderdeel van de dagelijkse
taferelen die in de stad plaatsvinden.

Door de hoge tijdsdruk die op uitvaarten ligt, wordt alles zo efficiënt mogelijk ingericht. Zo ook de
kapstok: deze wankele, blank aluminium, verrijdbare kapstok vind je na de entree en daar word je
gevraagd je jas op te hangen. Tijdens het afscheidsritueel wordt deze kapstok naar de uitgang
verreden zodat de bezoekers weer een in vloeiende beweging kunnen vertrekken net voordat de
volgende groep mensen binnenstroomt en de kapstok weer wordt volgehangen.

Tijdens dit ritueel is het juist belangrijk dat er niks in de coulisse gebeurt. Daarom is de term: het
‘oprechte gebouw’ gevonden. Van de materialisatie tot het uitblazen van de rook, alles is zo simpel
mogelijk gelaten om de bezoekers een gevoel van eenvoud te geven en bij hen tijdens het
afscheidsritueel niet meer vragen op te roepen maar juist houvast te geven.

In ‘ode aan afscheid nemen’ wordt voor alle elementen van het ritueel een vaste plek gemaakt: de
kapstok, de binnenkomst, de ceremonieruimte, de oven, de familieruimte en een ruimte om te
herinneren los van de ceremonie. De verschillende groottes en materialisatie zorgen er voor dat elke
stap in het ritueel verschillende zintuigen raakt. Zachte ruimtes worden afgewisseld door harde,
echoënde ruimtes en smalle gangen door brede hallen.

‘ode voor afscheid nemen’ is een pleidooi voor een verandering in houding: van snel naar langzaam,
van oppervlakkig naar gevoelig, van verplaatsbare kapstok naar een zintuigelijk ritueel.